Παγκόσμιο Γεωπάρκο UNESCO Βίκου-Αώου

Το Παγκόσμιο Γεωπάρκο UNESCO Βίκου-Αώου βρίσκεται στην Ήπειρο, στη βορειοδυτική Ελλάδα (Δήμοι Ζαγορίου και Κόνιτσας), και αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά φυσικά τοπία της χώρας. Έχει έκταση 1218 χλμ2 και 8000 κατοίκους. Πρόκειται δηλαδή για μια αραιοκατοικημένη περιοχή. Είναι μέλος του δικτύου παγκόσμιων γεωπάρκων από το 2010 ενώ εντάχθηκε στο δίκτυο της UNESCO το 2015. Το γεωπάρκο περιλαμβάνει ορεινά τοπία, εντυπωσιακά φαράγγια, ποτάμια, λίμνες, σπήλαια και μια ποικιλία από οικοσυστήματα με πλούσια βιοποικιλότητα. Γεωλογικά, η μοναδικότητα του γεωπάρκου έγκειται στην εξαιρετική εμφάνιση σε φυσική-κλίμακα της στρωματογραφικής αλληλουχίας της Ιόνιας Ζώνης από το Ανώτερο Ιουρασικό μέχρι το Κατώτερο Μειόκαινο.

Πέρα από την ιδιαίτερη γεωλογία του, η ταυτότητά του δημιουργείται από την ιδιαίτερη, μοναδική διάσημη αρχιτεκτονική των οικισμών και των παραδοσιακών γεφυριών του (περισσότεροι από τους μισούς οικισμούς της περιοχής είναι χαρακτηρισμένοι ως παραδοσιακοί ενώ η περιοχή του Ζαγορίου έχει χαρακτηριστεί ως Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς). Σημαντική επίσης είναι η βιοποικιλότητα της περιοχής συμπεριλαμβανομένων εμβληματικών ειδών πανίδας όπως η αρκούδα και ο λύκος. Στην περιοχή του γεωπάρκου συνδυάζεται άψογα το δομημένο με το φυσικό περιβάλλον.

Το γεωπάρκο περιλαμβάνει 51 γεώτοπους και 10 γεωδιαδρομές (και 5 θεματικές διαδρομές επιπλέον). Η έδρα του γεωπάρκου βρίσκεται στα Ιωάννινα ενώ την διαχείρισή του έχει αναλάβει η «ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΗΠΕΙΡΟΥ Α.Ε.-Αναπτυξιακός Οργανισμός Τοπικής Αυτοδιοίκησης».

Θεματικές Γεωδιαδρομές Παγκόσμιου Γεωπάρκου UNESCO Βίκου-Αώου

Ανακαλύψτε τα γεωπάρκα και τις θεματικές τους διαδρομές

Γεωδιαδρομή 1: Ταξίδι στον Χρόνο: Από τον Ωκεανό της Τηθύος στα Μοναστήρια της Πίνδου

Η θεματική γεωδιαδρομή «Ταξίδι στον Χρόνο: Από τον Ωκεανό της Τηθύος στα Μοναστήρια της Πίνδου» προτείνει μια τουριστική περιήγηση σε ιστορικά μοναστήρια-διατηρητέα μνημεία του Παγκόσμιου Γεωπάρκου UNESCO Βίκου-Αώου (χτισμένα από τον 11ο έως και τον 18ο αιώνα) εξηγώντας παράλληλα με εκλαϊκευμένο και σύντομο τρόπο τα γεωλογικά στοιχεία του τοπίου που τα περιβάλλει με έμφαση στο υδρογραφικό δίκτυο της περιοχής.

Οι λιθόκτιστες μονές της περιοχής του Ζαγορίου με την παραδοσιακή αρχιτεκτονική τους δόμηση αποτελούν μνημεία σύμφυτα με το αδρό ορεινό τοπίο και αναπόσπαστο τμήμα του ανάγλυφου της περιοχής. Είναι δε ιδιαίτερα σημαντικές καθώς αποτελούν θρησκευτικά, ιστορικά και πνευματικά κέντρα της Ηπείρου.
Η διαδρομή είναι οργανωμένη ώστε να περιλαμβάνει μονές χτισμένες πάνω σε πετρώματα ηλικίας από το Ανώτερο Ιουρασικό έως και το Ηώκαινο (περίπου 160- 23 εκ. χρόνια πριν). Πρόκειται δηλαδή για ένα ταξίδι πίσω στο γεωλογικό χρόνο που ξεκινά περίπου 160 εκ. χρόνια πριν όταν η Ελλάδα βρισκόταν κάτω από την θάλασσα και φτάνει μέχρι σήμερα όπου τόσο οι φυσικοί όσο και οι ανθρωπογενείς παράγοντες έχουν δημιουργήσει στην περιοχή πέτρινα κάστρα είτε αυτά είναι απόκρημνα βράχια είτε παραδοσιακά μοναστήρια στις απόκρημνες όχθες των ποταμών.

Η διαδρομή απευθύνεται σε επισκέπτες όλων των ηλικιών που επιθυμούν να βιώσουν μια εναλλακτική εμπειρία διακοπών, η οποία να συνδυάζει την πίστη και την ιστορία με την εκπαίδευση γύρω από το φυσικό μας περιβάλλον. Μπορεί να πραγματοποιηθεί όλες τι εποχές του χρόνου καθώς είναι προσβάσιμη τόσο πεζοπορικά όσο και με αυτοκίνητο (αν και η πρόσβαση σε ορισμένα σημεία τους χειμερινούς μήνες μπορεί να είναι δύσκολη λόγω των καιρικών συνθηκών). Έχει μήκος οδικής διαδρομής 177 χλμ. και μπορεί να πραγματοποιηθεί είτε ως σύνολο είτε τμηματικά σε διαφορετικές ημέρες, καθώς επίσης και με διαφορετικά μέσα μετακίνησης. Εκτιμώμενος οδικός χρόνος 4,3 ώρες. Εκτιμώμενος πεζοπορικός χρόνος 37 ώρες (η διαδρομή μπορεί να πραγματοποιηθεί και μέσα από μονοπάτια με διαφορετικό εκτιμώμενο χρόνο).

Στα πλαίσια της παρούσας εμπειρογνωμοσύνης παρέχονται πληροφορίες για το γεωλογικό θεωρητικό πλαίσιο που οδήγησε στην επιλογή της θεματολογίας της συγκεκριμένης θεματικής γεωδιαδρομής, περιγραφή της γεωδιαδρομής και περιγραφή των τοποσήμων. Κάθε τοπόσημο περιλαμβάνει συνοπτικές πληροφορίες για την ιστορία μιας από τις ιστορικές μονές της περιοχής καθώς και πληροφορίες για την ηλικία και τον τύπο των πετρωμάτων πάνω στα οποία είναι χτισμένη και πληροφορίες για το σχετιζόμενο υδρογραφικό δίκτυο. Τέλος, παρέχονται φωτογραφίες αρχείου για τα τοπόσημα ώστε να χρησιμοποιηθούν για την αναγνώρισή τους κατά την χαρτογράφηση, καθώς και ενδεικτικός χάρτης Google Maps με την θέση των τοποσήμων και οδηγίες πρόσβασης

Πριν από περίπου 201-66 εκ. χρόνια, κατά την διάρκεια του Ιουρασικού και του Κρητιδικού η Ελλάδα βρισκόταν διαρκώς κάτω από την θάλασσα. Η Τηθύς θάλασσα ήταν ένας μεγάλος ωκεανός που υπήρχε ανάμεσα σε δύο λιθοσφαιρικές πλάκες (κομμάτια φλοιού). Στον βυθό αυτής της θάλασσας κατακάθονταν ιζήματα τα οποία σήμερα αποτελούν τα ασβεστολιθικά πετρώματα. Ο ωκεανός της Πίνδου ήταν ένα τμήμα της Τηθύος θάλασσας, που εκτεινόταν στα ανατολικά της, στην περιοχή όπου σήμερα βρίσκεται η οροσειρά της Πίνδου. Αργότερα, κατά την διάρκεια του Παλαιογενούς έως και το Ολιγόκαινο (66 έως 23 εκ. χρόνια πριν), παρόλο που η Ελλάδα εξακολουθούσε να βρίσκεται κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας η Τηθύς άρχισε να υποχωρεί εξαιτίας της σύγκρουσης των λιθοσφαιρικών πλακών. Ξεκίνησε η ανύψωση της ελληνικής ξηράς και η δημιουργία των πρώτων βουνών. Υλικό από τα πρώτα αυτά βουνά μεταφερόταν στις θαλάσσιες λεκάνες (Τηθύος και Πίνδου) μέσω ποταμών και δημιούργησε νέα ιζήματα πάνω στα παλιότερα, τα οποία σήμερα αποτελούν τον φλύσχη. Καθώς η σύγκλιση των λιθοσφαιρικών πλακών συνεχιζόταν τα πετρώματα από τις δύο θαλάσσιες λεκάνες μετακινήθηκαν και βρέθηκαν σε διπλανές θέσεις στην περιοχή του Παγκόσμιου Γεωπάρκου UNESCO Βίκου –Αώου.

Από την εποχή του Μειοκαίνου κιόλας που ξεκίνησε 23,04 εκ. χρόνια πριν, δημιουργήθηκαν ποτάμια τα οποία άνοιξαν το δρόμο τους μέσα στα πετρώματα. Από τότε μέχρι και σήμερα η συνεχής ανύψωση της περιοχής διαμορφώνει βουνά και η συνεχής διάβρωση από τα ποτάμια διαμορφώνει τις επιβλητικές χαράδρες της περιοχής του Παγκόσμιου Γεωπάρκου UNESCO Βίκου Αώου. Ο τύπος του υδρογραφικού δικτύου εξαρτάται από το είδος του πετρώματος. Σε πετρώματα όπως ο ασβεστόλιθος, που διαβρώνεται εύκολα, σχηματίζονται βαθιές χαράδρες. Αντίθετα, στον φλύσχη, που είναι αδιαπέρατος, δημιουργούνται πολλά μικρότερα και ρηχότερα ρέματα.

Στην περιοχή του γεωπάρκου δεσπόζουν οι ορεινοί όγκοι της Τύμφης και του Σμόλικα και ανάμεσά τους χαράζει την πορεία του ο ποταμός Αώος και οι παραπόταμοί του ο Βοϊδομάτης, ο Σαραντάπορος και άλλοι μικρότεροι. Πρόκειται ουσιαστικά για ένα ενιαίο υδρογραφικό σύστημα μοναδικής ομορφιάς και οικολογικής αξίας.

Στην περιοχή, τα ποτάμια και οι βαθιές χαράδρες που έχουν σχηματιστεί από τη διάβρωση των πετρωμάτων δεν επηρέασαν μόνο το φυσικό τοπίο, αλλά και την ανθρώπινη δραστηριότητα. Κατά μήκος των ποταμών, σε απόκρημνες πλαγιές και προστατευμένες θέσεις, χτίστηκαν μοναστήρια, αξιοποιώντας την απομόνωση και τη φυσική οχύρωση που προσφέρει το ανάγλυφο. Έτσι, το νερό και η γεωμορφολογία διαμόρφωσαν όχι μόνο το περιβάλλον αλλά και την πνευματική και πολιτιστική ιστορία του τόπου.

Τα μοναστήρια της περιοχής είναι χτισμένα με υλικά από τα γύρω πετρώματα και μοιάζουν και αυτά με πέτρινα φρούρια. Ο τρόπος με τον οποίο έχουν χτιστεί ακολουθεί τη φυσική διαστρωμάτωση των πετρωμάτων στο βουνό. Όπως στα κατώτερα στρωματογραφικά επίπεδα, κυριαρχούν οι ασβεστόλιθοι, έτσι οι τοίχοι των μοναστηριών κατασκευάζονται από το ίδιο υλικό, προσφέροντας σταθερότητα και αντοχή. Αντίστοιχα, όπως στα ανώτερα στρωματογραφικά επίπεδα στο βουνό επικρατεί ο φλύσχης, έτσι και στις σκεπές χρησιμοποιήθηκε το στεγανό αυτό υλικό, ενσωματώνοντας πλήρως τα παραδοσιακά μοναστήρια στο φυσικό τοπίο.

Η διαδρομή ξεκινά με μια περιήγηση σε ιστορικά μοναστήρια που έχουν χτιστεί πάνω σε πετρώματα που σχηματίστηκαν κάτω από την Τηθύ θάλασσα. Σημείο εκκίνησης της διαδρομής αποτελεί η Μονή της Κοίμησης της Θεοτόκου Βισοκού κοντά στο μικρό χωριό Καλουτά του Κεντρικού Ζαγορίου χτισμένη στις όχθες του ποταμού Ζαγορίτικου, σε φλύσχη ηλικίας 33,9 έως 23,04 εκ. χρόνων.

Συνεχίζοντας το ταξίδι στον χώρο και στον χρόνο φτάνουμε στην Μονή Ιωάννου Προδρόμου μεταξύ των χωριών Τσεπέλοβο και Καπέσοβο. Η μονή είναι χτισμένη στις όχθες του Βικάκη (παραπόταμος του Βοϊδομάτη) και παρέχει απεριόριστη θέα στα απότομα ασβεστολιθικά βράχια που δεσπόζουν στο τοπίο. Επόμενος σταθμός είναι η Μονή Αγίας Παρασκευής στο Μονοδένδρι Ζαγορίου όπου ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει το διάσημο επιβλητικό φαράγγι του Βίκου που έχει σμιλευτεί από τον ποταμό Βοϊδομάτη τα τελευταία 23,04 εκ. χρόνια (από το Μειόκαινο).

Η Μονή Παναγίας Ευαγγελίστριας βρίσκεται στην είσοδο του χωριού Άνω Πεδινά. Είναι κτισμένη σύμφωνα με την κλασσική Ζαγορίτικη αρχιτεκτονική και με υλικά από τα πετρώματα της γύρω περιοχής. Επόμενος σταθμός είναι η Μονή της Παναγίας Σπηλιώτισσας, που αποτελεί ένα από τα σπουδαιότερα θρησκευτικά μνημεία στην περιοχή του Ζαγορίου. Η Μονή είναι χτισμένη σε ασβεστόλιθο ηλικίας 66 έως 33,9 εκ χρόνων. Η αρχιτεκτονική της μονής εκμεταλλεύεται τα φυσικά έγκοιλα και σε αυτό οφείλεται το όνομά της. Η θέση της προσφέρει πανοραμική θέα στον ποταμό Βοϊδομάτη, στο διάσημο φαράγγι του Βίκου και μακρύτερα στον ορίζοντα στις κορυφές του όρους Τύμφη.

Η διαδρομή συνεχίζει προς την Μονή Παναγίας Στομίου στην χαράδρα του Αώου, ανάμεσα στις απότομες πλαγιές των ορέων Τύμφη και Τραπεζίτσα. Η Μονή είναι χτισμένη σε πολύ παλαιά δολομιτικά πετρώματα (161,5 έως 85,7 εκ. χρόνων, Α. Ιουρασικό έως Μέσο Κρητιδικό) που συνιστούν και τα παλιότερα πετρώματα που συναντώνται σε αυτό το ταξίδι. Στον επόμενο σταθμό συναντάμε την Μονή Παναγίας Μολυβδοσκέπαστης, κοντά στα ελληνοαλβανικά σύνορα και στην συμβολή του Σαραντάπορου ποταμού με τον Αώο. Η Μονή Παναγίας Καβάσιλων Κόνιτσας αποτελεί έναν ακόμα σταθμό. Στην ευρύτερη περιοχή ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει το ιστορικό στενό του Σαραντάπορου και τα θειούχα ιαματικά λουτρά Καβάσιλων.

Η περιήγηση στις μονές που έχουν χτιστεί στα υπολείμματα της Τηθύος θάλασσας σταματάει και το ταξίδι συνεχίζει σε μονές που έχουν χτιστεί στα πετρώματα που δημιουργήθηκαν από τον ωκεανό της Πίνδου. Η Μονή Αγίου Νικάνωρος κοντά στο ομώνυμο χωριό, βρίσκεται χτισμένη σε έναν μυτερό ασβεστολιθικό βράχο ο οποίος προβάλλει ανάμεσα στον φλύσχη ηλικίας 66 έως 33,9 εκ χρόνων (Παλαιόκαινο-Ηώκαινο), που καλύπτει ολόκληρη την γύρω περιοχή και έχει θέα προς την κοιλάδα του Σαραντάπορου. Τέλος η Μονή Παναγίας Μόλιστας βρίσκεται κοντά στο ομώνυμο χωριό, χτισμένη πάνω σε φλύσχη του ωκεανού της Πίνδου στον άνω ρου του ποταμού Σαραντάπορου.

ΤΑΞΙΔΙΑ ΣΤΟΝ ΓΕΩ-ΧΡΟΝΟ